ที่เป็น ปัจฉาชาตะ ได้แก่
ขันธ์ทั้งหลายที่เป็นอัปปฏิฆธรรม ที่เกิดภายหลัง เป็นปัจจัยแก่กายนี้
ที่เป็นสัปปฏิฆธรรม ที่เกิดก่อน ด้วยอำนาจของวิปปยุตตปัจจัย.
4. อัปปฏิฆธรรม เป็นปัจจัยแก่สัปปฏิฆธรรม และ
อัปปฏิฆธรรม ด้วยอำนาจของวิปปยุตตปัจจัย
มี 2 อย่าง คือที่เป็น สหชาตะ และ ปัจฉาชาตะ
ที่เป็น สหชาตะ ได้แก่
ขันธ์ทั้งหลายที่เป็นอัปปฏิฆธรรม ที่เกิดพร้อมกัน เป็นปัจจัยแก่
จิตตสมุฏฐานรูปทั้งหลาย ที่เป็นสัปปฏิฆธรรม และอัปปฏิฆธรรม ด้วยอำนาจ
ของวิปปยุตตปัจจัย.
ในปฏิสนธิขณะ ฯลฯ
ที่เป็น ปัจฉาชาตะ ได้แก่
ขันธ์ทั้งหลายที่เป็นอัปปฏิฆธรรม ที่เกิดภายหลัง เป็นปัจจัยแก่กายนี้
ที่เป็นสัปปฏิฆธรรม และอัปปฏิฆธรรม ที่เกิดก่อนด้วยอำนาจของวิปปยุตต-
ปัจจัย.

21. อัตถิปัจจัย

[24.] 1. สัปปฏิฆธรรม เป็นปัจจัยแก่สัปปฏิฆธรรม ด้วย
อำนาจของอัตถิปัจจัย มี 1 วาระ วาระแรกเหมือนกับปฏิจจวาระ.
2. สัปปฏิฆธรรม เป็นปัจจัยแก่อัปปฏิฆธรรม ด้วย
อำนาจของอัตถิปัจจัย

มี 2 อย่าง คือที่เป็น สหชาตะ และ ปุเรชาตะ
ที่เป็น สหชาตะ ได้แก่
มหาภูตรูปทั้งหลาย ที่เป็นสัปปฏิฆธรรม เป็นปัจจัยแก่อาโปธาตุ
ด้วยอำนาจของอัตถิปัจจัย.
มหาภูตรูปทั้งหลายที่เป็นสัปปฏิฆธรรม เป็นปัจจัยแก่จิตตสมุฏฐานรูป
กฏัตตารูปที่เป็นอุปาทารูปทั้งหลาย ที่เป็นอัปปฏิฆธรรม ด้วยอำนาจของอัตถิ-
ปัจจัย.
โผฏฐัพพายตนะ เป็นปัจจัยแก่อิตถินทรีย์ ฯลฯ แก่กวฬีการาหาร
ด้วยอำนาจของอัตถิปัจจัย.
พาหิรรูป... อาหารสมุฏฐานรูป... อุตุสมุฏฐานรูป ฯลฯ ส่วน
อสัญญสัตว์ทั้งหลาย ฯลฯ
ที่เป็น ปุเรชาตะ ได้แก่
บุคคลพิจารณาเห็นจักษุ ฯลฯ โผฏฐัพพะทั้งหลาย โดยความเป็นของ
ไม่เที่ยง ฯลฯ โทมนัส ย่อมเกิดขึ้น.
บุคคลเห็นรูปด้วยทิพยจักษุ ฟังเสียงด้วยทิพโสตธาตุ.
รูปายตนะ เป็นปัจจัยแก่จักขุวิญญาณ ฯลฯ โผฏฐัพพายตนะ เป็น
ปัจจัยแก่กายวิญญาณ.
จักขายตนะ เป็นปัจจัยแก่จักขุวิญญาณ ฯลฯ กายายตนะ เป็นปัจจัย
แก่กายวิญญาณ ด้วยอำนาจของอัตถิปัจจัย.

3. สัปปฏิฆธรรม เป็นปัจจัยแก่สัปปฏิฆธรรม และ
อัปปฏิฆธรรม ด้วยอำนาจของอัตถิปัจจัย
คือ มหาภูตรูป 1 ที่เป็นสัปปฏิฆธรรม เป็นปัจจัยแก่มหาภูตรูป 2
และอาโปธาตุ ด้วยอำนาจของอัตถิปัจจัย ฯลฯ เหมือนกับปฏิจจวาระ ตลอดถึง
อสัญญสัตว์.
4. อัปปฏิฆธรรม เป็นปัจจัยแก่อัปปฏิฆธรรม ด้วย
อำนาจของอัตถิปัจจัย
มี 5 อย่าง คือที่เป็น สหชาตะ ปุเรชาตะ ปัจฉาชาตะ อาหาระ
และอินทริยะ
ที่เป็น สหชาตะ ได้แก่
ขันธ์ 1 ที่เป็นอัปปฏิฆธรรม ที่เกิดพร้อมกัน เป็นปัจจัยแก่ขันธ์ 3
ฯลฯ ตลอดถึงอสัญญสัตว์.
ที่เป็น ปุเรชาตะ ได้แก่
บุคคลพิจารณาเห็นหทยวัตถุ ที่เกิดก่อน ฯลฯ อิตถินทรีย์ ปุริสินทรีย์
ชีวิตินทรีย์ อาโปธาตุ ฯลฯ กวฬีการาหาร โดยความเป็นของไม่เที่ยง ฯลฯ
โทมนัส ย่อมเกิดขึ้น.
หทยวัตถุ เป็นปัจจัยแก่ขันธ์ทั้งหลายที่เป็นอัปปฏิฆธรรม ด้วยอำนาจ
ของอัตถิปัจจัย.
ที่เป็น ปัจฉาชาตะ ได้แก่

ขันธ์ทั้งหลายที่เป็นอัปปฏิฆธรรม ที่เกิดภายหลัง เป็นปัจจัยแก่กายนี้
ที่เป็นอัปปฏิฆธรรม ที่เกิดก่อน ด้วยอำนาจของอัตถิปัจจัย.
กวฬีการาหาร เป็นปัจจัยแก่กายนี้ที่เป็นอัปปฏิฆธรรม ด้วยอำนาจ
ของอัตถิปัจจัย.
รูปชีวิตินทรีย์ เป็นปัจจัยแก่กฏัตตารูปทั้งหลายที่เป็นอัปปฏิฆธรรม
ด้วยอำนาจของอัตถิปัจจัย.
5. อัปปฏิฆธรรม เป็นปัจจัยแก่สัปปฏิฆธรรม ด้วย
อำนาจของอัตถิปัจจัย
มี 4 อย่าง คือที่เป็น สหชาตะ ปัจฉาชาตะ อาหาระ และ อินทริยะ
ที่เป็น สหชาตะ ได้แก่
ขันธ์ทั้งหลายที่เป็นอัปปฏิฆธรรม ที่เกิดพร้อมกัน เป็นปัจจัยแก่
จิตตสมุฏฐานรูปทั้งหลาย ที่เป็นสัปปฏิฆธรรม ด้วยอำนาจของอัตถิปัจจัย.
ในปฏิสนธิขณะ อาโปธาตุ เป็นปัจจัยแก่มหาภูตรูปทั้งหลายที่เป็น
สัปปฏิฆธรรม ด้วยอำนาจของอัตถิปัจจัย.
อาโปธาตุ เป็นปัจจัยแก่จิตตสมุฏฐานรูป กฏัตตารูปที่เป็นอุปาทารูป
ทั้งหลาย ที่เป็นสัปปฏิฆธรรม ด้วยอำนาจของอัตถิปัจจัย.
อาโปธาตุ เป็นปัจจัยแก่จักขายตนะ ฯลฯ แก่โผฏฐัพพายตนะ ด้วย
อำนาจของอัตถิปัจจัย.
พาหิรรูป... อาหารสมุฏฐานรูป... อุตุสมุฏฐานรูป ฯลฯ ส่วน
อสัญญสัตว์ทั้งหลาย ฯลฯ.

ที่เป็น ปัจฉาชาตะ ได้แก่
ขันธ์ทั้งหลายที่เป็นอัปปฏิฆธรรมที่เกิดภายหลัง เป็นปัจจัยแก่กายนี้
ที่เป็นสัปปฏิฆธรรม ที่เกิดก่อน ด้วยอำนาจของอัตถิปัจจัย.
กวฬีการาหาร เป็นปัจจัยแก่กายนี้ที่เป็นสัปปฏิฆธรรม ด้วยอำนาจ
ของอัตถิปัจจัย.
รูปชีวิตินทรีย์ เป็นปัจจัยแก่กฏัตตารูปทั้งหลายที่เป็นสัปปฏิฆธรรม
ด้วยอำนาจของอัตถิปัจจัย.
6. อัปปฏิฆธรรม เป็นปัจจัยแก่สัปปฏิฆธรรม และ
อัปปฏิฆธรรม ด้วยอำนาจของอัตถิปัจจัย
มี 4 อย่าง คือที่เป็น สหชาตะ ปัจฉาชาตะ อาหาระ และ อินทริยะ
ที่เป็น สหชาตะ ได้แก่
ขันธ์ 1 ที่เป็นอัปปฏิฆธรรม ที่เกิดพร้อมกัน เป็นปัจจัยแก่ขันธ์ 3
ที่เป็นสัปปฏิฆธรรม และอัปปฏิฆธรรม ฯลฯ เหมือนกับปฏิจจวาระตลอดถึง
อสัญญสัตว์.
ที่เป็น ปัจฉาชาตะ ได้แก่
ขันธ์ทั้งหลายที่เป็นอัปปฏิฆธรรม ที่เกิดภายหลัง เป็นปัจจัยแก่กายนี้
ที่เป็นสัปปฏิฆธรรม และอัปปฏิฆธรรม ที่เกิดก่อน ด้วยอำนาจของอัตถิปัจจัย.
กวฬีการาหาร เป็นปัจจัยแก่กายนี้ที่เป็นสัปปฏิฆธรรม และอัปปฏิฆ-
ธรรม ด้วยอำนาจของอัตถิปัจจัย.

รูปชีวิตินทรีย์ เป็นปัจจัยแก่กฏัตตารูปทั้งหลายที่เป็นสัปปฏิฆธรรม
และอัปปฏิฆธรรม ด้วยอำนาจของอัตถิปัจจัย.
7. สัปปฏิฆธรรม และอัปปฏิฆธรรม เป็นปัจจัยแก่
สัปปฏิฆธรรม ด้วยอำนาจของอัตถิปัจจัย เหมือนกับปฏิจจวาระ
ตลอดถึงอสัญญสัตว์.
8. สัปปฏิฆธรรม และอัปปฏิฆธรรม เป็นปัจจัยแก่
อัปปฏิฆธรรม ด้วยอำนาจของอัตถิปัจจัย
มี 2 อย่าง คือที่เป็น สหชาตะ และ สหชาตะ รวมกับ ปุเรชาตะ
ที่เป็น สหชาตะ ได้แก่
ขันธ์ทั้งหลายที่เป็นอัปปฏิฆธรรม ที่เกิดพร้อมกัน และมหาภูตรูป
ทั้งหลาย เป็นปัจจัยแก่จิตตสมุฏฐานรูปทั้งหลายที่เป็นอัปปฏิฆธรรม ฯลฯ
เหมือนกับปฏิจจวาระ ตลอดถึงอสัญญสัตว์.
ที่เป็น สหชาตะ รวมกับ ปุเรชาตะ ได้แก่
ขันธ์ 1 ที่สหรคตด้วยจักขุวิญญาณ ที่เกิดพร้อมกัน และจักขายตนะ
เป็นปัจจัยแก่ขันธ์ 3 ฯลฯ ขันธ์ 2 ฯลฯ ขันธ์ 1 ที่สหรคตด้วยกายวิญญาณ
และกายายตนะ เป็นปัจจัยแก่ขันธ์ 3 ด้วยอำนาจของอัตถิปัจจัย ฯลฯ
ขันธ์ 2 ฯลฯ
9. สัปปฏิฆธรรม และอัปปฏิฆธรรม เป็นปัจจัยแก่
สัปปฏิฆธรรม และอัปปฏิฆธรรม ด้วยอำนาจของอัตถิปัจจัย
เหมือนกับปฏิจจวาระ.

การนับจำนวนวาระในอนุโลม

[250] ในเหตุปัจจัย มี 3 วาระ ในอารัมมณปัจจัย มี 2 วาระ
ในอธิปติปัจจัย มี 4 วาระ ในอนันตรปัจจัย มี 1 วาระ ในสมนันตรปัจจัย
มี 1 วาระ ในสหชาตปัจจัย มี 9 วาระ ในอัญญมัญญปัจจัย มี 6 วาระ ใน
นิสสยปัจจัย มี 9 วาระ ในอุปนิสสยปัจจัย มี 2 วาระ ในปุเรชาตปัจจัย
มี 3 วาระ ในปัจฉาชาตปัจจัย มี 3 วาระ ในอาเสวนปัจจัย มี 1 วาระ ใน
กัมมปัจจัย มี 3 วาระ ในวิปากปัจจัย มี 3 วาระ ในอาหารปัจจัย มี 3 วาระ
ในอินทริยปัจจัย มี 5 วาระ ในฌานปัจจัย มี 3 วาระ ในมัคคปัจจัย มี 3 วาระ
ในสัมปยุตตปัจจัย มี 1 วาระ ในวิปปยุตตปัจจัย มี 4 วาระ ในอัตถิปัจจัย
มี 9 วาระ ในนัตถิปัจจัย มี 1 วาระ ในวิคตปัจจัย มี 1 วาระ ในอวิคตปัจจัย
มี 9 วาระ.
พึงนับอย่างนี้.
อนุโลมนัย จบ

การยกปัจจัยในปัจจนียะ

[251] 1. สัปปฏิฆธรรม เป็นปัจจัยแก่สัปปฏิฆธรรม ด้วย
อำนาจของสหชาตปัจจัย
2. สัปปฏิฆธรรม เป็นปัจจัยแก่อัปปฏิฆธรรม ด้วย
อำนาจของอารัมมณปัจจัย, เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของสหชาตปัจจัย,
เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของอุปนิสสยปัจจัย, เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของ
ปุเรชาตปัจจัย.